قدس آنلاین- بر اساس گفته کارشناسان تا سال ۲۰۵۰، ۱۶۱ تریلیون دلار ثروت از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیا به دست می‌آید که بخشی از این درآمدها از محل سرمایه‌گذاری در عرصه گردشگری است. این در حالی است که بنابر اعتقاد فعالان این حوزه در شرایطی که رتبه صنعت گردشگری الکترونیک در حوزه گردشگری دنیا ۸۵ درصد است، این موضوع در ایران ۱۵ درصد می‌باشد. گره این کاستی کجاست و اصولاً چه ضرورتی به فعالیت در این حوزه وجود دارد؟

* چشم صنعت جهانی را هیچ کس نمی‌بیند

درحال حاضر اسپانیا محبوب‌ترین مقصد گردشگری جهان شناخته می‌شود، چنان که هرساله تعداد بازدیدکنندگانی که به این کشور سفر می‌کنند حدود ۱۰.۱ درصد افزایش می‌یابد. تنها در مرداد امسال حدود ۱۰.۵۱ میلیون گردشگر به این کشور سفر کرده‌اند که در نوع خود رکورد محسوب می‌شود. گرچه دلایل مختلفی برای جذابیت سفر به این کشور وجود دارد، اما بی شک یکی از آن‌ها ارائه خدمات الکترونیکی و اینترنتی آسان و ارزان قیمت است، زیرا اینترنتی که گردشگران در اختیار دارند تنها مختص به بسته‌هایی نیست که در مبادی ورودی شهرها به فروش می‌رسد بلکه در همه جای شهر می‌توان از اینترنت پرسرعت ملی و رایگان استفاده کرد و آنلاین بود.

نایب رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس شورای اسلامی با تأکید بر ضرورت تسهیل گردشگری می‌گوید: امروزه در بیشتر کشورها شاهد مقوله‌های تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک هستیم. در حوزه گردشگری نیز در کشور ما به دلیل ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگی و وجود آثار میراثی می‌تواند این فضا در ثروت افزایی مؤثر باشد؛ همچنین از آنجا که قرار است در افق ۱۴۰۴ قدرت اول منطقه باشیم، توجه به این مقوله حایز اهمیت است، چرا که از عوامل اثرگذار درحوزه گسترش گردشگری بهره گیری از خدمات و زیر ساخت‌های الکترونیک است.

حجت الاسلام ناصرموسوی لارگانی ادامه می‌دهد: البته چند سالی است که ظرفیت‌های کافی همانند تجهیزات فیبرنوری و فناوری‌هایی اطلاعاتی و مخابراتی برای استفاده از این عرصه مهیا شده است، اما همچنان با کاستی هایی مواجه هستیم که ناشی از ضعف در زیرساخت‌های گردشگری در کشور ماست؛ چنانکه فناوری فیبرنوری در کشور وجود دارد و حتی در بیشتر مناطق امکان دسترسی وجود دارد  ولی استفاده از آن برای تمام هموطنان در مناطق مختلف فراهم نیست! حال آنکه این مناطق بنابر ظرفیت‌های متعدد امکانات جذب گردشگر را نیز دارا  هستند.   

عضو شورای عالی گردشگری و میراث فرهنگی کشور نیز اظهار می‌کند: گردشگری الکترونیک به شیوه اجرا از مبدا تا مقصد هنوز در کشور ما شکل معناداری پیدا نکرده است! چرا که مشاهده و آشنایی با ظرفیت‌های گردشگری نیازمند ایجاد زیرساخت‌ها و تجهیزات ارتباطی و الکترونیکی است که تا حدودی این موضوع در کشور فراهم است که از لحاظ عددی معنادار نبوده و به حدی نیست که درآمدی از طریق گردشگری الکترونیکی حاصل شود.

دکتر غلامحیدر ابراهیم بای سلامی، می‌افزاید: گردشگری رشته‌ای تخصصی و دانش محور است که برای گسترش گردشگری الکترونیکی به مقصد ایران ناچاریم خدمات این حوزه به شکل برخط یا آنلاین و یا آفلاین در اختیار علاقه‌مندان به سفر به کشو خود قرار بگیرد؛ البته این گونه مسائل نیازمند سرمایه‌گذاری‌های گسترده است  که به طور محدود و در برخی مکان‌های خاص انجام شده است. درحالی که وقتی صحبت از گردشگری الکترونیکی می‌شود، باید این روند ۶ مؤلفه گردشگری را دربربگیرد و نیازهای آن را پاسخ دهد تا در مرحله نخست جاذبه‌های گردشگری و امکانات خدماتی ما را به طور عمده در جهان معرفی کند؛ همچنین در حوزه حمل و نقل و عرصه گردشگری الکترونیکی امکانات محدودی داریم. در زمینه رزرو اماکن اقامتی در داخل و کشور نیز خدماتی ارائه می‌شود، اما چون اغلب شبکه‌ها و سایت‌ها بویژه در حوزه گردشگری خارجی  تحت وب نیستند، در این حوزه با محدودیت هایی مواجه هستیم؛ بنابر این ضرورت دارد شرکت‌های کارآمد در این مقوله حضور داشته باشند، چرا که در حال حاضر شرکت‌های مدعی در حوزه اقامت گردشگران فراوان هستند، ولی در عمل نتوانستند کارکرد مطلوبی را متناسب با بازار جهانی و در راستای جذب گردشگر داشته باشند.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: مقوله پذیرایی و رستوران‌ها نیز با محدودیت هایی مواجه است، چرا که از نظر نحوه بازاریابی بیشتر رستوران‌های کشور به طور سنتی عمل می‌کنند! به طوری که سرمایه گذاری عمده‌ای در آن‌ها اتفاق نیفتاده و از همین رو به صورت محدود و بدون شعب زنجیره‌ای متعدد در کشور فعالیت دارند؛ همچنین در مقوله بازاریابی سوغات با وجود محصولات ارزشمندی که در کشور ما وجود دارد، هنوز در فضاهای اینترنتی و بازارهای الکترونیکی امکاناتی برای معرفی و ارائه این محصولات فراهم نیست! در مقوله ارائه خدمات اختصاصی چون نمی‌توانیم از بیمه و بانک‌های بین‌المللی استفاده کنیم و امکان استفاده  و همخوانی از این سرویس‌ها وجود ندارد، بنابر این برای کاهش چالش‌های این حوزه نیازمند تقویت آموزش و بازاریابی هستیم.

دکتر ابراهیم بای سلامی خاطرنشان می‌کند: حوزه گردشگری پدیده‌ای گسترده‌تر از صنعت گردشگری محسوب می‌شود، حال آنکه صنعت گردشگری در کشور ما به طور کلی امروزه فعالیتی محدود و پراکنده می‌باشد که گردشگری الکترونیک می‌تواند در رشد، گسترش و رونق این بازار مؤثر عمل کند.  

دکتر ناصر رضایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه گردشگری و میراث فرهنگی نیز می‌گوید: بنابر اظهارات کارشناسان حوزه ارتباطات و الکترونیک به لحاظ زیرساخت‌ها مشکلی نداریم و در این حوزه در حد کشورهای پیشرفته هستیم، اما بنابر ادله و توجیهاتی که نمی‌توان نفی و یا تأییدش کرد با محدودیت‌هایی مواجه هستیم! مهم‌ترین مسئله دسترسی نداشتن به این فضاهاست، چرا که ما به لحاظ سخت افزاری و فناوری با چالشی در حوزه گردشگری مجازی مواجه نیستیم؛ بنابراین دلیل ضعف در مقوله گردشگری الکترونیکی ناشی از بی‌توجهی به اصل صنعت گردشگری در کشور است. در واقع چون اصل قضیه از سوی متولیان جدی گرفته نشده بنابر این امور جانبی آن نیز مورد غفلت قرار گرفته‌اند! این در حالی است که در کنار جاذبه‌های گردشگری، از قابلیت‌های فراوانی در زمینه امکانات زیر ساختی و البته برنامه‌ریزان کارآمدی برخورداریم؛ بنابراین انتظار می‌رود گردشگری مجازی در سال‌های پیش رو روند مطلوبی داشته باشد، چنان که در سایر کشورها شاهدیم اگر قصد بازدید از کتابخانه دانشگاهی را دارید، امکانات بازدید مجازی و سه بعدی و حتی دسترسی به کتاب‌های آن فراهم است. پس اگر ما قصد معرفی سایتی گردشگری داریم باید با استفاده از فناوری نو امکان تور مجازی برای گردشگران در سراسر جهان  فراهم شود که این امر مستلزم بودجه‌های کافی است؛ البته با توجه به سود آوری  چشمگیر این حوزه می‌تواند با اجرای برنامه و طرح‌های هوشمندانه منجر به بازگشت سرمایه شود.  

*صدمه به اعتبار ملی با فعالیت‌های غیرت تخصصی

گرچه در سال‌های اخیر متولیان امر در مقوله امنیت فضای مجازی در حوزه گردشگری تلاش‌هایی داشته‌اند اما هنوز امنیت این عرصه نیاز به توجه جدی دارد.

حجت‌الاسلام موسوی لارگانی در این باره می‌گوید: از تنگناهای رونق گردشگری  مسائل فرهنگی است، چنان که اغلب هموطنان نه دانش کافی برای حضور در این عرصه دارند و نه رغبتی برای استفاده از آن نشان می‌دهند! از همین رو شاهد برخی رفتارهای مجرمانه در استفاده از تجهیزات ارتباطی و الکترونیکی در جامعه هستیم  که عرصه گردشگری الکترونیک نیز بی‌نصیب نمانده است. در حالی که بروز این رفتارها سبب مخدوش شدن اعتماد و اعتبار جامعه ما می‌شود و می‌تواند باعث از دست دادن بازار گردشگری شود؛ این در حالی است که فعالیت درحوزه گردشگری می‌تواند ما را بی نیاز از صادرات و فروش نفت سازد.

وی تأکید می‌کند: به دلیل وجود قوانین در عرصه گردشگری نواقص  و کاستی وجود ندارد، بنابر این از نهادهای متولی انتظار می‌رود با استفاده از امکانات و زیر ساخت‌های موجود بستر ارائه خدمات مجازی را  تقویت کنند و زمینه‌های گردشگری امن را  فراهم سازند.

دکتر ابراهیم بای سلامی خاطر نشان می‌کند: تا زمانی که فضای مجازی ساماندهی نشود و سرمایه گذاری‌های عمده‌ای در این حوزه اتفاق نیفتد به گونه‌ای که شاهد برندهای معتبر نباشیم، مشکلات این حوزه ادامه دارد و حتی فعالیت‌های مجرمانه بروز می‌کند. در ساماندهی و نظارت بر این بازار نیز نهادهای قانونی نقش مؤثری دارند، چنان که می‌توانند با تسهیل روند سرمایه گذاری زمینه فعالیت برندهای معتبر را فراهم کنند.

همچنین گرچه نظارت در کاهش فعالیت‌های غیرقانونی و مجرمانه مهم تلقی می‌شود، اما اگر به طور کلی و اصولی بازار گردشگری فعال و گسترده نباشد، مردم ناگزیرند برای رفع نیازهای خود در این حوزه به شرکت‌ها و گروه‌های محدود مراجعه کنند که این موضوع امکان بروز سوء استفاده‌ها را نیز فراهم می‌کند.